چرا کودک رشد نمی کند و قد نمی کشد؟

چه زمانی از وزن نگرفتن و قد نکشیدن فرزند خود باید نگران شوید؟
در نظر داشته باشید روند وزن گیری کودک طی طولانی مدت مهمتر از یک کاهش وزن به تنهایی است. وزن یک کودک می بایست نسبت به قد او سنجیده شود. ارتباط میان قد و وزن کودک، تناسب مشخصی دارد.
روند طبیعی رشد انسان
1) دوران شیرخواری (2 سال اول زندگی): در آغاز تولد قد نوزاد حدود 50 سانتی متر است. در 2 سال اول زندگی 30- 35 سانتی متر افزایش قد دیده می شود (25 سانتی متر در سال اول). این رشد سریع ادامه رشد دوران جنینی است و سرعت آن با افزایش سن کودک کاهش می یابد. در پایان 2 سالگی قد کودک با قد نهایی وی که ژنتیک و وراثت نقش اساسی در آن دارند رابطه تنگاتنگی دارد.
2) دوران کودکی (از 2 سالگی تا شروع بلوغ): در این دوران کودکان هر سال 6- 7 سانتی متر قد می کشند، البته در نزدیکی سنین بلوغ سرعت رشد کمتر می شود.
3) دوران بلوغ: در طی این دوران یک جهش رشدی اتفاق می افتد و از شروع تا پایان بلوغ، پسران به طور متوسط 25- 30 سانتی متر و دختران 20- 25 سانتی متر افزایش قد پیدا می کنند. در طی دوران بلوغ سرعت رشد قدی 8- 14 سانتی متر در سال می باشد. توجه داشته باشید که حداکثر جهش رشدی در دختران قبل از شروع عادت ماهیانه است و پس از شروع دوره های عادت ماهیانه بطور متوسط دختران 7 سانتی متر قد می کشند. در پسران حداکثر جهش رشد در مراحل انتهایی تر بلوغ دیده می شود.
نکته مهم:
با پیشرفت بلوغ به علت تولید و ترشح هورمون های جنسی صفحات رشد استخوان تدریجا بسته می شوند و معمولا در سنین 15- 17 سالگی در دختران و 16- 18 سالگی در پسران صفحات رشد مسدود شده و امکان افزایش قد پس از آن وجود نخواهد داشت. بنابراین این باور که تا 25 سالگی قد می کشیم کاملا غلط است (مگر آنکه فردی بالغ نشده باشد و صفحات رشد باز بماند). اگر علائم بلوغ تا سن 14 سالگی در پسران و 13 سالگی در دختران شروع نشود غیرطبیعی است و باید بررسی های هورمونی لازم انجام گیرد. درمان های موثر برای افزایش قد (هورمون رشد و درمان های دیگر) قبل از بلوغ یا در اوایل بلوغ یعنی زمانی موثر هستند که صفحات رشد استخوان به خوبی باز باشند.
علت های توقف رشد کودک و قد نکشیدن
تاخیر در رشد قانونی :
این وضعیت شامل کودکانی میشود که برای سن خود کوچک هستند ولی با سرعت طبیعی رشد میکنند. این بچهها معمولاً تاخیر رشد استخوانی دارند و این یعنی بلوغ اسکلتی آنها جوانتر از همسالانشان است. (بلوغ استخوانی با رادیولوژِی دست و مچ و مقایسه آن با رادیولوژی نرمال بچههای همسن ارزیابی میشود.) این بچهها هیچ علائم و نشانه بیماری خاصی که بر رشد آنها تاثیر داشته باشد ندارند و فقط دیرتر از همسالانشان به بلوغ میرسند. اما ازآنجاکه تا سنین بالاتر همچنان رشد میکنند در بزرگسالی به همسالان خود میرسند. احتمالاً پدر، مادر یا یکی از اقوام این بچهها نیز چنین الگوی رشدی داشته است.
کوتاهی قد ارثی یا ژنتیکی :
این وضعیتی است که در آن بخاطر کوتاه بودن قد والدین قد کودکان هم کوتاه میشود. این اصطلاح به بچههای کوتاه قدی اطلاق میشود که هیچ نشانه بیماری که بر رشدشان تاثیر بگذارد را ندارند. بچه های مبتلا به این مشکل در سن طبیعی وارد بلوغ میشوند و قدشان هم معمولاً به اندازه والدینشان رشد میکند.
شایعترین علت بیش از 90 درصد از موارد توقف رشد کودک : عدم دریافت کالری کافیست. زمانی که کودک به علتهای گوناگونی تمایلی به خوردن غذا ندارد یا وقتی که والدین کودک نمیدانند او به چه اندازه کالری نیاز دارد، روند وزن گیری کودک میتواند متوقف شود. این اتفاقی است که اغلب در مورد کودکان نوپا که فعالترند و همچنین بچههایی که بد غذا هستند روی میدهد.
درمورد کودکان کوچکتری که در ماههای اولیهی زندگی خود هستند، کافی نبودن شیر مادر یا ترکیب نامناسب شیر خشک (درست آماده نکردن شیر خشک) میتواند علت رشد نکردن کودک باشد.
کمبود هورمون رشد :
هورمون رشد در غده هیپوفیز که در کف مغز قرار دارد ساخته می شود. از اوایل قرن بیستم میلادی بود که دانشمندان فهمیدند آسیب به غده هیپوفیز باعث اختلال رشد و کوتاهی قد می شود. تشخیص کمبود هورمون رشد در موارد شدید راحت است ولی در بسیاری از مواقع کمبود هورمون رشد خفیف است و علائم بالینی چندانی ایجاد نمی کند. کلید اصلی آنست که سرعت رشد کودک در طول یکسال کم است.
بنابراین برای تشخیص صحیح، بسیاری از مواقع لازم است میزان رشد کودک طی 6- 12 ماه پیگیری شود و سرعت رشد محاسبه شود.برای تشخیص کمبود هورمون رشد که ممکن است مادرزادی یا اکتسابی باشد انجام آزمایش های هورمونی دقیق لازم است.
در این آزمایشات یک داروی محرک ترشح هورمون رشد به کودک در حالت ناشتا خورانده می شود و چندین نمونه خون به فواصل نیم ساعت یکبار برای ارزیابی قدرت تولید هورمون رشد توسط هیپوفیز گرفته می شود. شربت آرژیتال به ترشح هورمون رشد کمک می نماید.
گاهی کودک به دلیل استفراغهای مکرر قادر به نگه داشتن غذا در معده نیست. استفراغ میتواند به علت ریفلاکس شدید در کودکی که دچار مشکلات نورولوژیکی است باشد که سبب کاهش قدرت و حجم عضلات شده و طیف گستردهای از ناهنجاریها را به بار میآورد.
بیشتر نوزادانی که دچار ریفلاکس هستند بهبود پیدا میکنند و رشدشان بدون مشکل خاصی ادامه پیدا خواهد کرد. در موارد بسیار نادر، استفراغهای بیش از حد کودک میتواند به دلیل تنگ شدن خروجی معده باشد که تنگی دریچهی پیلور نام دارد و ممکن است نیاز به بررسیهای خاص پزشکی مانند سونورگرافی شکم داشته باشد.
اگر کودک دچار آلرژی دهانی یا مشکلی نورولوژیکی باشد نیز نمیتواند به خوبی غذا بخورد. چنین مشکلاتی میتوانند توانایی بلع غذا را تحت تاثیر قرار دهد. بیماری فلج مغزی یا شکاف کام نیز میتوانند جلوی تغذیهی مناسب کودک را بگیرند.
کودکی که به علت ضعف لوزالمعده نمیتواند غذا را به خوبی گوارش کند نیز نمیتواند وزن بگیرد. در چنین شرایطی، پدر و مادر اینگونه اعلام میکنند که مدفوع کودک، حجیم، کف مانند، شُل، بسیار بد بو و چرب است.
اختلالاتی که مخاط روده را تحت تاثیر قرار میدهد مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون نیز میتواند موجب توقف رشد کودک شود. در بیماری سلیاک، علائم وقتی شروع میشوند که غذاهای حاوی گلوتن وارد رژیم غذایی کودک میشوند. در برخی موارد، کودک در اثر پُرکاری تیروئید میتواند زیاد کالری بسوزاند.
کودک مبتلا به مشکل قلبی که منجر به نارسایی قلبیاش میشود نیز در صورت تحرک زیاد که مشکل تنفسی برایش ایجاد میکند، نمیتواند به خوبی تغذیه شود.
در موارد نادر، نارسایی کلیوی یا سایر ناهنجاریهای کلیه بر روند وزن گیری کودک اثر میگذارند ( و البته رشد قد) چون مکانیسمهای خاصی از رشد را مختل میکنند.
ضمنا بعضی از بچهها ممکن است دچار اختلالات ژنتیکی داشته باشند که بر وزن گیریشان اثر میگذارد. تشخیص در چنین مواردی نیازمند ارزیابیهای تخصصی پزشکی توسط پزشک است.
راهکارهایی برای رشد بهتر کودک و قد کشیدن:
مواد غذایی مناسب برای رشد قد کودکان
- شیر یا ماست
- گوشت و ماهی
- کاهش یا قطع مصرف تنقلات نامناسب
- میوه یا آب میوه
- سبزیجات
- ویتامین D
عصاره ی گوشت
یکی از بهترین ها برای تقویت بدن کودک عصاره ی گوشت است. شیوه ی پخت عصاره ی گوشت این است که حدود 150 گرم گوشت گوسفندی ترجیحاً با استخوان را در یک ظرف شیشه ای دربسته بگذارید و داخل یک دیگ پر از آب به روی حرارت قرار دهید تا طی چندین ساعت پخته شود؛ به طوری که عصاره گوشت خارج شود. این عصاره را می توان به تنهایی یا در پخت غذاهای دیگر استفاده کرد.
تخم مرغ عسلی
مصرف تخم مرغ عسلی نیز به تقویت کودکان کمک می کند. برای آماده شدن تخم مرغ به این شکل باید وقتی آب به جوش آمد تخم مرغ حدود 5 تا 6 دقیقه در آب بجوشد و سپس با کمی نمک خورده شود.
نخودآب
نخودآب نیز یکی از غذاهایی است که بسیار به تقویت بدن کمک می کند، می توان کمی نخود را که از شب قبل خیسانده و چند بار آب آن را عوض کرده با مقدار مناسب آب و یک تکه چوب دارچین و کمی نمک و فلفل خوب پخته و به اندازه ی تحمل بیمار آب آن را بخورد. اضافه کردن یک قاشق غذاخوری برنج می تواند در گرفتن نفخ نخود کمک کننده باشد. البته می توان تکه ای گوشت ماهیچه نیز به این ترکیب اضافه کرد.
کباب
کباب کردن انواع گوشت های زودهضم مثل گوشت بره، بلدرچین و مرغ در مراحل بعدی موجب تقویت قوا و جسم می شود.
شیر بادام
شیربادام نیز بسیار در تقویت بدن کمک کننده است. برای تهیه ی آن، 10 تا 15 عدد بادام درختی را کمی در آب خیسانده، پوست آن را گرفته و با یک لیوان آب و یک قاشق غذاخوری عسل یا شکر در مخلوط کن می ریزند. ترکیب به دست آمده شیربادام است. دقت داشته باشید که در این ترکیب از شیر استفاده نمی شود.
شلغم و کدوحلوایی
در این فصل سال استفاده از شلغم و کدوحلوایی در دستور غذاها می تواند به عنوان آنتی اکسیدان قوی سیستم ایمنی را تقویت کند.کدوحلوایی را می توان به صورت پوره، حلوا یا ته چین مرغ و گوشت و یا در خورش استفاده کرد. برای پختن کدو حلوایی، پوست آن را کنده و برش های نازک زده شود سپس با مقادیر کمی آب بپزید. یک ترکیب خوب، کدوحلوایی با چند آلو و چند تکه مرغ و رب گوجه در خورش است. حلوای کدوحلوایی را هم با کمی شکر و دارچین می توان درست کرد.
بهره گیری از مکمل های غذایی
مکمل های غذایی ریزمغذی هایی به بدن کودک می رساند که در غذاهای روزمره ما یافت نمی شود.یکی از بهترین مکمل هایی که موجوب رشد کودکان می شود، شربت آرژیتال می باشد.
پیام بگذارید